Prof. Marc Buelens is professor-emeritus aan de Vlerick Business School en geeft regelmatig zijn visie op nieuwe ontwikkelingen in het magazine Trends. Hij deelt met ons zijn visie op de economie van de toekomst.
Er is veel te doen over het potentieel van AI en robots, zullen zij onze jobs overnemen?
Buelens: “Je moet goed begrijpen wat artificiële intelligentie (AI) is. Dat is het vermogen van computers en algoritmes om autonoom bij te leren en zo zichzelf volkomen nieuwe dingen aan te leren. Dat betekent dat die algoritmen bij elke cyclus slimmer worden. Als je een systeem de schaakregels meegeeft, overtreft dat na een aantal cycli al de beste menselijke speler. Wanneer een schaakspecialist overlijdt, gaat al zijn kennis verloren. Een robot behoudt zijn kennis na elke trial-and-error. Elke toepassing waarbij data geanalyseerd wordt, zal dus vroeg of laat overgenomen worden door artificiële intelligentie. Maar niemand weet precies wanneer dat zal gebeuren.”
Welke jobs zullen volgens u als eerste verdwijnen?
“Het uittikken van een brief of en zelfs al vaststellen van vele medische diagnoses, kan door AI overgenomen worden. Bij een medische diagnose zijn data de sleutel tot alles. Dat betekent dat jobs die in meerdere of mindere mate informatieverwerkend zijn, in de toekomst gerobotiseerd zullen worden. Daar zijn geen uitzonderingen op. De vraag is wanneer dit economisch rendabel of relevant zal worden. Voor sommigen zal dit heel vlug gebeuren: bij bankadviseurs die informatie van financiële markten verspreiden, bij studieadvies of bij therapie bijvoorbeeld. Wij, als mensen, denken dat we beter emoties begrijpen, maar ook dat lukt bij robots steeds beter. Ook de beste dokters, die momenteel nog beter zijn dan de gemiddelde robot, zullen in de toekomst het onderspit moeten delven.”
Je krijgt de merkwaardige paradox dat eenvoudige handelingen zoals tuinieren en het huishouden doen nog het best beschermd zullen blijven tegen automatisering
En welke jobs behouden we?
“AI heeft het moeilijk om een simpele IKEA-handleiding te volgen en bijvoorbeeld meubelen in elkaar te steken. Je krijgt dus de merkwaardige paradox dat eenvoudige handelingen zoals tuinieren en het huishouden doen, nog het best beschermd zullen blijven tegen automatisering. Hoe slimmer je bent, hoe slechter je beschermd bent. Hoelang zal het duren vooraleer een slimme wiskundige overtroefd wordt door een slimmere robot? Daarnaast is er de gevoeligheid bij de mensen zelf: niet iedereen zal het even leuk vinden als zijn kind door een robot behandeld wordt. In Japan verkiest men echter al robots boven mensen van een ander ras. De invoering van robots en AI zal de grootste economische impact ooit hebben.”
Als robots alles gaan overnemen, gaan we dan meer vrije tijd hebben en zal het belang van toerisme, horeca en vrijetijdseconomie verder toenemen?
“Toen de wasmachine haar intrede deed, dacht men ook meer vrije tijd te hebben. Het tegendeel is gebleken. We hebben minder tijd dan ooit en meer last van stress met burnouts tot gevolg. Het ironische is dat ook in die vrijetijdssectoren de robot zijn intrede zal doen. In toerisme zal het iets langer duren maar een perfect gebrachte en getimede rondleiding in Gent met een leuke gids die interessante verhalen brengt, kunnen we ook reduceren tot pure informatie. Die gids brengt zijn of haar verhaal tientallen keren, maar de timing van de grappen verandert niet veel. Elke groep kan op die manier de beste robotgids krijgen. Momenteel is er een robotdame, genaamd Lil Miquela, die volgens Time tot de 25 beste influencers ter wereld behoort. Robots kunnen ook steeds meer op natuurlijke wijze stappen. Robots die een gids zullen vervangen of actief zijn in een B&B, dat zal nog wel een tijdje duren. Hoedanook zullen we ‘rare’ overgangsperiodes kennen en nieuwe jobs krijgen.’
Komt er dan een nieuw scala aan jobs?
“Dat weten we niet zeker. Een technologische verandering van deze omvang doet zich voor het eerst voor in de geschiedenis. Economen zijn opgedeeld in twee kampen: zij die overtuigd zijn dat elke nieuwe technologie, nieuwe jobs oplevert. Zoals in het verleden het geval was met het weefgetouw, de televisie en de computer. En zoals je nu ook ziet in de service-industrie, met de ‘personal shopper’ en persoonlijke stresscoach. Andere economen zeggen dan weer dat de nieuwe jobs voorbehouden zullen zijn voor de robots. Die laatste groep van experten pleit om die reden voor een basisinkomen.”
Elke toepassing waarbij data geanalyseerd wordt, zal vroeg of laat overgenomen worden door artificiële intelligentie
Dus gaan we naar een nieuw maatschappijmodel?
“We gaan inderdaad naar een economie waar robots de rijkdom zullen maken. Je creëert op die manier economische welvaart door systemen voor andere systemen waardoor de maatschappij rijker wordt door een stijgende productiviteit. Maar het gros van die rijkdom komt vooral in het bezit van de eigenaars van technologie. Nu al beheerst 1% van de wereld-bevolking quasi alle rijkdom. De robotisering zal dit nog extremer maken. Wie de robots controleert zal alles verdienen en zal zelf wel beslissen hoe weinig hij doorgeeft.”
Dus een doemscenario waar de kloof rijk-arm nog vergroot wordt, is mogelijk?
“Technologisch kunnen we al vrij exacte voorspellingen doen, economisch is dat een stuk minder. We zien wel de tendens van ‘the winner takes it all’. Er is ook geen productiekost meer, dus wie het idee heeft, heeft alles. We gaan naar economieën die de rijkdom meer extreem zullen verdelen. We weten niet wat dit maatschappelijk-politiek kan gaan betekenen. Want armoede is een politiek probleem. Komt het marxisme terug of barst er een revolutie los? Dat is niet te voorspellen in tegenstelling tot wat technologisch zal gebeuren en daarbij stellen dat de robots eigenlijk alles gaan kunnen overnemen.”
Robots nemen het volgens jou ook in de toeristische sector over op termijn. Nochtans grijpen mensen graag terug naar oude ambachten, naar authenticiteit. Dat is toch niet echt te vervangen?
“Voor de eerste 5 à 10 jaar moeten we ons niet al teveel zorgen maken, niets gaat boven kwaliteit en service. Een bakker met lekkere pistolets kan in gans Europa terecht, voor zover hij bereid is ‘s nachts te blijven werken. Blijf investeren in kwaliteit, alles wat je goed doet op dat vlak zuigt nog altijd economische meerwaarde aan en dan ben je waarschijnlijk nog heel lang beschermd tegen robots omdat die niet onmiddellijk en altijd de hoogste kwaliteit zullen bieden. Tegen een stielman die kwaliteit biedt kan een robot niet op, maar dat belet niet dat veel zaken erg snel kunnen gaan. Dat wordt een heel boeiende uitdaging op langere termijn. Op korte termijn zullen we heel veel leergeld betalen, ook veel fouten maken en veel weerstand ondervinden. Zoals nu het geval is bij zelfsturende auto’s. We zullen botsen op onverwachte zaken waar niemand rekening mee houdt, waardoor er nog steeds mensen nodig zullen zijn om in te grijpen.”
