In iedere kantoorruimte vind je wel kamerplanten terug. Vaak gewoon als decoratief element, om de burelen wat op te vrolijken, soms louter als scheidingslijn, als groene wand, tussen twee bureaus in. Toch zijn kamerplanten in de werkomgeving veel belangrijker dan je op het eerste gezicht zou denken. Nathalie Michels, onderzoeker aan UGent, bestudeert de impact van natuur op onze mentale gezondheid. Zij legt uit waarom meer groen op de werkplek alleen maar winst oplevert voor je organisatie.

Dag Nathalie, we voelen allemaal instinctief aan dat de natuur goed is voor onze gezondheid maar welke effecten heeft de natuur eigenlijk op onze mentale gezondheid?

“Er zijn twee grote theorieën als het gaat over de impact van de natuur op ons mentale welzijn. Stressherstel en aandachtherstel. Bij stressherstel spelen vooral onze eigen gevoelens een belangrijke rol. Als we in een stresssituatie zitten zijn er in feite twee systemen die geactiveerd worden, cortisol en ons autonoom systeem, eigenlijk de rem en het gaspedaal van ons zenuwstelsel. Uit experimenten blijkt dat de natuur op die twee systemen kan ingrijpen en dus stressreducerend kan zijn. De filosofie die daarachter zit is die van de biofilie: houden van het leven, houden van de natuur, ons thuis voelen in de natuur. Dat thuisvoelen is waarschijnlijk deels aangeleerd. Veel van de leuke dingen die we in onze vrije tijd hebben meegemaakt zijn namelijk gerelateerd aan de natuur. Denk maar aan de tijd toen we als kind op kamp gingen met de jeugdbeweging. Maar het kan ook vanuit evolutionair perspectief bekeken worden. In de oertijd hadden we de natuur nodig om te overleven, was de natuur één van onze voornaamste voedingsbronnen en deed de natuur dienst als schuilplaats. Dat zit nog altijd voor een deel in ons. Aandachtherstel gaat dan weer over fascinatie en een zachte vorm van aandacht in een natuurrijke omgeving. De natuur fascineert ons en neemt ons mee naar een andere plek, een andere context. In een stadsomgeving zijn er veel storende prikkels die constant onze aandacht opeisen om waakzaam te zijn, waardoor de reserves voor onze aandacht op raken. In de natuur zijn die prikkels veel minder intens  waardoor we sneller onze focus kunnen herstellen.”

Wat met het lichamelijke? Versterkt de natuur nu echt onze immuniteit?

“Ja, sowieso al via de stressreductie, maar ook nog op twee andere manieren. In de natuur is de lucht namelijk niet alleen gezonder, met minder vervuiling en meer zuurstof. Er zijn ook bepaalde bacteriën aanwezig die ons immuunsysteem triggeren, bacteriën die we niet terugvinden in een stadsomgeving. Zo is er bijvoorbeeld de hypothese dat kinderen die vroeger op een boerderij woonden en speelden en zo vaak in contact kwamen met verschillende soorten bacteriën, een beter immuunsysteem hebben ontwikkeld dat resistenter is tegen allerlei allergieën en ziekten dan kinderen die in de stad zijn opgegroeid.”

Als je de vertaalslag maakt naar de werkvloer. Hoe kunnen werkgevers hierop in te spelen?

“Werkgevers kunnen hun medewerkers laten lunchen of vergaderen in een bos of in een park. Dat hoeft daarom geen groot park te zijn, het kan ook gewoon een klein tuintje zijn waar de medewerkers buiten kunnen zitten. Het belangrijkste is dat er uitzicht is op natuur. Uitzicht op natuur helpt namelijk om stress te reduceren en de focus te herstellen. In ziekenhuizen bijvoorbeeld gaan patiënten die zicht hebben op natuur, sneller herstellen dan mensen die uitzicht hebben op een muur of een pleintje met weinig groen. Werkgevers kunnen met hun werknemers de natuur ingaan, maar ze kunnen ook de natuur binnenhalen. In de wachtzalen van dokters en tandartsen zie je daarom vaak kamerplanten of een foto van een natuurlandschap aan de muur hangen. Uit studies is gebleken dat zelfs met een kunstplant of een schilderij van een natuurlandschap de stress bij patiënten kan verminderen. Sommige ziekenhuizen gaan daar zeer ver in. In het ziekenhuis AZ Sint-Lucas in Brugge hebben ze bijvoorbeeld wachtzalen buiten in het bos opgetrokken. Ook in het UZ Gent trekken ze de kaart van de natuur met natuurfoto’s en groene kleuren in de wachtzalen.”

Kan je ook aanpassingen uitvoeren aan het gebouw zelf?

“Jazeker. In de architectuur zie je de laatste tijd meer en meer het biofiel ‘biophilic’ design opkomen. Dat is een vorm van architectuur waarbij men de natuur probeert na te bootsen, te simuleren. Die simulatie kan op verschillende manieren gebeuren. Door bloemen en planten te gaan integreren, bijvoorbeeld, maar ook zintuiglijk, door geuren, geluiden of zelfs door iets sensitiefs, zoals wat frisse wind, op te nemen in het gebouw. Een equivalent van het biofiel design is het zogenaamde biomorf design. Hier gaan architecten vooral werken met biomorfe vormen. Dat zijn vormen die neigen naar biologische vormen en die gelijken op de ronde vormen die we in de natuur terugvinden . Ook met het uitzicht kan je aan de slag. Mensen hebben zoals gezegd graag een beetje uitzicht. Maar dat uitzicht mag niet te druk zijn en zeker ook geen grote open ruimte. Er mag dus gerust nog wat beschutting zijn. Dat laatste gaat nog terug op de tijd dat de mensen in de savanne woonden en graag een boom hadden met uitzicht zodat ze de roofdieren van veraf konden zien aankomen. Die keuze voor open ruimtes met respect voor de nodige privacy zie je de laatste tijd ook in biofiel design heel vaak terugkomen.” 

Wat raad je werkgevers als eerste aan als ze hiermee aan de slag willen gaan? 

“Probeer om zoveel mogelijk activiteiten, vergaderingen, recepties en zelfs teambuildingactiviteiten buiten in de tuin of in een nabijgelegen park te laten doorgaan. Als je niet over een tuin beschikt, tracht dan een verticale tuin aan te leggen. Bij plaatsgebrek is dat een goedkoop alternatief om wat groen te integreren in de werkomgeving. Organiseer eetbare natuur op de werkplek, bijvoorbeeld met kruidentuintjes. Ze zijn groen, klein, je hebt geen gigantische oppervlakte nodig en het kan zowel buiten als binnen. Als je geen kruidentuin wenst aan te leggen, kan je eventueel een wandrek voorzien waarop je kruidenpotjes met kruiden kunt vastmaken. Die kruiden kunnen de werknemers dan gebruiken voor de lunch. Stimuleer je werknemers om in hun vrije tijd meer tijd door te brengen in de natuur. Dat is goed voor hun aandacht en hun prestaties op het werk. Het aantal vrijetijdsuren zal immers bepalen hoe goed ze het doen op het werk. En last but not least, betrek je werknemers bij het beslissingsproces. Zo zullen je plannen het meeste succes hebben. Werknemers beseffen zeer goed wat de noden zijn op de werkvloer en kunnen zeer goed inschatten welk idee het meeste kans op slagen heeft en welk niet. Door hen te betrekken zullen ze meer gemotiveerd zijn om er effectief mee aan de slag te gaan.”