Dat de levensverwachting stijgt, is hoofdzakelijk te danken aan de vooruitgang in de gezondheidszorg. Al is er als samenleving nog heel wat ‘winst’ te boeken. De omslag van curatieve naar preventieve geneeskunde is daarbij de leidraad. Tegelijk zien we een enorme impact van de technologische evoluties: denk bijvoorbeeld aan robotchirurgie, artificiële intelligentie bij diagnoses of 3D-printing van protheses.
Na 5 jaar in de industrie (Philips, Matsushita en Beaulieu) en 15 jaar in ziekenhuismanagement (UZ Leuven, Jan Yperman Ziekenhuis en AZ Sint-Lucas Gent) startte Christophe Mouton in juli 2015 als CEO van AZ Maria Middelares in Gent. Zijn visie is patiëntgerichte hoogkwalitatieve en veilige zorg bieden in een hervormd zorglandschap. Hij stuwt de organisatie doorheen diverse innovatietrajecten gaande van automatisatie van zorgprocessen tot nieuwe zorgmodellen gebaseerd op artificiële intelligentie.
Hoe ziet de gezondheidszorg eruit in 2030?
‘AZ Maria Middelares is 800 jaar geleden begonnen in de Bijloke en diezelfde stichtende zusters zitten nu nog in onze algemene vergadering. 800 jaar hebben we bijna hetzelfde gedaan: zorg voor de patiënt met focus op zieken genezen in een beddenhuis. 800 jaar is dat businessmodel meegegaan. Vandaag zien we een fundamentele wijziging. De hoeveelheid data en rekenkracht is enorm toegenomen. Hierdoor evolueren we van een curatieve naar een preventieve geneeskunde. Vroeger kwam de dokter op basis van radiologie, bloeduitslagen en anamnese tot een diagnose. Nu laat de analyse van data, verzameld via sensoren en zogenaamde wearables*, vaak toe om patronen te herkennen. Zo kan je rechtstreeks risico’s inschatten. Persoon x heeft zoveel kans op kanker, zoveel kans op hartfalen en zoveel kans op diabetes op basis van zijn DNA, gecombineerd met zijn persoonlijke big data. En zo komen we tot veel accuratere diagnoses en spreken we van precisiegeneeskunde. Dus eigenlijk een evolutie van ‘intuïtie-geneeskunde’ naar ‘evidence-based medicine’ naar in de zeer nabije toekomst ‘precisiegeneeskunde’. De winst zal vooral zitten in de preventieve geneeskunde. Meer care dan cure. De bezitters van die big data, denk maar aan de Big Five van Silicon Valley (Apple, Google, Microsoft, Facebook en Amazon) en hun Chinese tegenhangers (Tencent, Baidu en Alibaba,…) zijn fors aan het investeren in gezondheidszorg en zullen die in de toekomst beheersen. Er is ook een enorme evolutie inzake behandelingen en medicatie. Artificiële intelligentie en machine learning zullen hier een grote rol spelen. De analyse van data en algoritmes laten toe om betere medicatie te ontwikkelen, meer op maat van de patiënt. Zo zullen we mogelijks ziektes kunnen genezen die nu nog niet geneesbaar zijn.’
Worden artsen en verpleegsters overbodig?
‘Chirurgen en zorgverstrekkers die interventies doen, zullen vervangen worden door autonome robots. Eerst door robots die het werk zullen vergemakkelijken. Op termijn meer en meer door autonome robots. Artificiële intelligentie zal een arts meer en meer helpen in het stellen van een diagnose. De rol van arts zal evolueren van zeer technisch naar meer emotioneel. Een arts zal in de toekomst wellicht meer een coach zijn die gebruik zal moeten maken van de nieuwe technologieën. De tijd dat artsen bullebakken konden zijn, is voorbij. Verplegers ga je niet kunnen vervangen door een robot. Ik geloof sterk in cobots, collaborative robots, die worden aangestuurd door mensen om het zware werk te doen. In Japan wordt dit al volop gebruikt in rustoorden, waar de bevolking al sterk verouderd is, om mensen te tillen. Dergelijke robots hebben voldoende sensoren om patiënten op een zachte manier te kunnen optillen. Door technologie in te schakelen, verlicht je het werk van verplegers, waardoor je mensen ook langer aan het werk kan houden. Dat is dan weer ten gunste van overheidsfinanciering, een win-winsituatie dus.’
“De rol van arts zal evolueren van zeer technisch naar meer emotioneel. Een arts zal in de toekomst wellicht meer een coach zijn.”
Welke innovaties bestaan er in de gezondheidszorg?
‘Ik kan je heel veel voorbeelden geven. 3D-printing van prothesen bijvoorbeeld. AZ Maria Middelares werkt samen met de firma Materialise om op maat gemaakte prothesen te gebruiken tijdens operaties. Men spreekt zelfs al over 3D-printing van organen. We schakelen de Hololens van Microsoft in om aan de hand van virtualrealitybeelden de patiënt te informeren over een ingreep. Wat gebeurt er nu precies met je voet tijdens de operatie? Je kan bij ons ook een virtuele rondleiding krijgen als je in ons ziekenhuis wil bevallen. Je krijgt een woordje uitleg van de medische directeur, de algemeen directeur, de gynaecoloog, de vroedvrouw en je kan een kijkje nemen in het bevallingskwartier. We bereiken op die manier enorm veel mensen. Waar we vroeger 150 à 200 mensen bereikten op een voorlichtingsavond, bereikten we nu al 40.000 bezoekers, die gemiddeld 7 minuten op onze website blijven. We gebruiken dergelijke toepassing als informatieve tool, maar ook als marketinginstrument. Verder ontwikkelen we, vaak samen met andere ziekenhuizen, allerlei apps. Denk maar aan een revalidatie-app waarbij een patiënt zich niet langer naar de kinezaal moet verplaatsen. Of een app om oncologische patiënten op te volgen. We werken ook samen met farmabedrijven. Denk maar aan de app om diabetici op te volgen. Een meettoestel meet de glucose in het bloed en via de app kan je opvolgen wanneer je glucose moeten toedienen. Veel monitoringwerk door het verplegend personeel, kunnen we automatiseren. Denk maar aan een patiënt die op intensieve ligt. Een verpleegster gaat elk uur langs om temperatuur en bloeddruk. Samen met Philips ontwikkelen we zogenaamde ‘wearables’ die die meetfunctie van de vijf vitale parameters overnemen. Wordt een waarde overschreden, dan gaat er via de alarmserver een signaal naar de zorgverstrekker.’
‘Met extra bijdragen die de patiënt wil betalen voor meer luxe, krikken we het niveau van het ziekenhuis op voor iedere patiënt’
Hoe bekijk je het spanningsveld tussen wetenschap en technologie die steeds meer mogelijk maken en de betaalbaarheid ervan?
‘Onze voorzitter prof. Verdonck illustreert dit aan de hand van een driehoek met technologie, betaalbaarheid en ethiek op de drie verschillende punten. De patiënt staat in het midden van die driehoek. Je kan technologisch iets doen dat betaalbaar is, maar ethisch niet verantwoord. Je hebt andere zaken die ethisch en technologisch mogelijk zijn, maar niet betaalbaar. Het is een evenwicht waar de patiënt tussenin zit. De strategie van ons ziekenhuis is dat wij voor eenpersoonskamers een supplement van 150% vragen. Die extra middelen investeren we in innovatie en technologie. Met die extra bijdragen, die de patiënt wil betalen voor meer luxe, krikken we het niveau van het ziekenhuis op voor iedere patiënt en niet alleen voor de patiënt van de eenpersoonskamer. Zo hebben we in ons ziekenhuis bijvoorbeeld het laatste type robot voor robotgeassisteerde chirurgie uit te voeren. Dergelijke economische toevoeging zijn noodzakelijk. Want alles binnen het gezondheidszorgbudget krijgen, is zeer moeilijk.’
Hoe zie je eerstelijnsgeneeskunde en thuiszorg evolueren?
‘Je ziet nu ook al apps zoals Babylon ontstaan met teleconsultaties van huisartsen. In België is men er nog niet vertrouwd mee, maar in het buitenland groeit het succes. Stel, je hebt een huisarts nodig. Je logt in en binnen de 10 seconden heb je een consultatie en een voorschrift. De arts ziet online alle vitale parameters die zijn verzameld aan de hand van je wearable. Je moet je niet langer verplaatsen. En beeld je eens in wat de zelfrijdende auto kan betekenen voor thuiszorg. Het is niet ondenkbaar dat patiënten in de toekomst naar een centraal punt gebracht worden voor verzorging, eerder dan dat de verpleegsters naar de verschillende patiënten gaan. Dat zou veel economischer zijn.’
* Wat zijn wearables?
Wearables, of wearable computers, zijn compacte apparaten die je op je lichaam kunt dragen. Hierbij heeft de technologie voortdurend interactie met de gebruiker. Wearables kan je onderverdelen in vier categorieën: smartwatches, fitness trackers, augmented reality wear (zoals de Google Glass) en sensoren (die bijvoorbeeld je bloeddruk meten of in je schoenzool je drukpunten meet). In het laatste kwartaal van 2016 werden wereldwijd 23 miljoen wearables verkocht en verwacht wordt dat dit aantal tegen 2020 zal stijgen tot 213 miljoen. Vooral in de gezondheidszorg heeft dit een enorm potentieel.
